İngiliz gazeteci Samuel Earle’ün New York Times için kaleme aldığı makalenin başlığı akıllardaki soruyu çok iyi özetliyor: “Boris Johnson aşılama işini nasıl bu kadar hakikat yaptı?” Soru değişik zira salgının birinci günlerde kapanma yerine bulaş yoluyla kitle bağışıklığı stratejisini benimseyen Başbakan Johnson, bu kararıyla çok büyük tenkitlerin gayesi olmuştu. Hakikaten İngiltere’de 1 yıl içinde 120 binden fazla kişi Covid-19 nedeniyle hayatını kaybetti. Avrupa’da toplamda en yüksek mevt sayısına sahip İngiltere, can kaybı nüfusa oranlandığında da en üst sıralarda yer alıyor. Dünyada ise ABD, Hindistan, Brezilya ve Rusya’dan sonra en karanlık beşinci tabloya sahip ülke.
Fakat birebir İngiltere 3 ay içinde alkışlanan hatta kıskanılan ülke durumuna geldi. Nasıl mı? Aşı ile.
Aşılama kampanyası ülkede şaşırtan derecede süratli ve başarılı sonuçlar getirdi. Hatta University College London’dan uzmanların yaptıkları bilgisayarlı modellemelere nazaran, İngiltere 4 ila 8 ay içinde kitle bağışıklığına kavuşmuş olacak. Uzmanlar en muhtemel tarih olarak Temmuz ortasına işaret ediyor. Projenin yürütücüsü Profesör Karl Friston, inews’e yaptığı açıklamada, bu noktada toplumsal uzaklık ve öteki kısıtlamalarda kademeli bir rahatlamaya geçilebileceğini söyledi.
AŞILAMA 8 ARALIK’TA BAŞLADI
İngiliz yetkililer, Aralık 2020’de Pfizer/BioNTech aşısının, kısa mühlet sonra da Oxford Üniversitesi çatısı altında geliştirilen AstraZeneca aşısının kullanımını onayladı. Yaklaşık 67 milyon nüfusa sahip İngiltere’de aşılama 8 Aralık’ta başladı ve BBC’nin 7 Mart tarihli haberine nazaran, en az bir doz aşı vurulanların sayısı 21 milyonu geçti. İngiltere Ulusal Sıhhat Hizmeti’nin (NHS) açıkladığı sayılara nazaran ise 16 yaş üstü nüfusun yüzde 38’i en az 1 doz aşıyla aşılanmış durumda.
Şubat ortasında açıklanan sayılarda günlük 400.000’den fazla şahsa aşı yapıldığı bildirilmişti. Şu an ise günlük ortalama 300.000’lerde seyrediyor. İngiltere’de sıhhat konusunda en yetkili isimlerden biri olan Kamu Sıhhati Yönetimi Lider Yardımcısı Profesör Jonathan Van-Tam, daha evvel aşı arzında dalgalanmalar olduğunu ve üreticilerin imalatı aşikâr bir rutine oturtmalarının birkaç ay alabileceğini söylemişti.
Şu noktada İngiltere, nüfusa oranla aşılama suratında İsrail, Seyşeller ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden sonra dördüncü sırada yer alıyor.
Başbakan Johnson, aşıda öncelikli 9 kümede yer alan 32 milyon insanın tamamının 15 Nisan prestijiyle, ülkedeki tüm yetişkinlerin (18 yaş ve üstü) ise temmuz ortasında aşılanmış olmasını hedeflediklerini duyurdu. Bu amaca ulaşılabilmesi için haftada ortalama 2.000.000 doz aşının kollarla buluşturulması gerekiyor.
ALMAN BASINI ‘SİZİ KISKANIYORUZ’ DİYOR
Üstelik aşılar işe de yarıyor. Öncelikli kümelerin başında gelen 85 yaş üstü bireylerde vefat oranları neredeyse yarıya inmiş durumda. Imperial College London’ın gerçekleştirdiği kan testlerine nazaran, nüfusun neredeyse yüzde 14’ünün bedeninde antikor oluşumu gözlendi. Ulusal İstatistik Dairesi de farklı bir araştırmada, antikor oranı en yüksek olan kitlenin yüzde 41 ile 80 yaş ve üzerindekiler olduğunu tespit etti ve sonucun büyük ihtimalle aşılardan kaynaklandığını duyurdu. Her yaş kümesinden hastanede tedavi gerektiren olaylarda ise Pfizer/BioNTech aşısı olanlarda yüzde 85’e, AstraZeneca aşısı olanlarda ise yüzde 94’e varan azalma gözlendi.
Avrupa Birliği ülkelerinde aşılama süreçleri çok ağır ilerlerken, İngiltere’nin bu düzeye gelmiş olması bilhassa Brexit yanlılarını mutlu ediyor. Almanya’nın en çok satan gazetelerinden Bild’in 24 Şubat tarihli manşeti ise dikkat cazip: “Sevgili İngilizler, Sizi Kıskanıyoruz!”
1 YILIN KISA ÖZETİ
Alman basınının övgüleri bir yana, birçok İngiliz için ortada çok fazla kıskanılacak şey yok, hatta tam zıddı. Geçen yıl bu vakitler Başbakan Johnson, karantina davetlerine hayır diyor hatta her fırsatta herkesle el sıkışmakla övünüyordu. Hatta birkaç hafta içinde kendisi de virüsü kapıp tedavi gördü.
Yaz ayları geldiğinde meyyit sayısı kestirimlere nazaran 20.000’e ulaşmıştı bile. Karantina adımları daha erken atılsa tablonun çok farklı olacağına dair tenkitlere karşın Johnson duruşunu değiştirmediği üzere, ikinci dalga geldiğinde de karantina ilan etmekte çok ağır davrandı.
Kasım 2020-Ocak 2021 ortasında enfeksiyon oranlarındaki artış bir yandan, İngiltere mutasyonu olarak bilinen B.1.1.7 başka yandan derken, İngiltere gelişmiş ülkeler ortasında durumu en makus olanlardan biri haline geldi. O kadar ki 40 ülke hudutlarını İngiltere’den gelenlere kapattı, hatta milletlerarası kamuoyunda “plague island” yani “veba adası” halinde bir isimlendirmeye layık görülür hale geldi. Başka yandan ülke G7 ülkeleri ortasında resesyonun en makus düzeyde olduğu ülke de İngiltere.
Okullar 8 Mart prestijiyle açıldı
İNGİLTERE NEYİ FARKLI YAPTI?
Pekala İngiltere’nin Almanya ya da Fransa’dan farkı ne? Neden işler bu kadar iyi gitmeye başladı?
Öncelikle İngiltere AB’nin istekli aşılama planını uygulamayacağını açıkladı. Başlangıçta tartışma yaratan bu karar Almanya, Fransa üzere AB ülkelerindeki ağır aşılama göz önünde bulundurulduğunda bugün gerçek bir hareket üzere görünüyor.
Dahası İngiltere hem Pfizer/BioNTech hem de AstraZeneca aşısının kullanımına onay veren birinci ülke. Öte yandan iki doz ortasında 12 hafta bırakma kararı da İngiltere’nin aşılama suratını ziyadesiyle artırdı. Bu biçimde eldeki aşılarla daha fazla şahsa birinci dozun vurulabilmesi amaçlanıyordu. Öbür ülkelerde uygulanan 3 haftalık aralık ise eldeki stokların büyük bir kısmının ikinci doz aşısını vurulacak bireylere saklanmasını gerektiriyor.
Lakin burada NHS’in rolünü de yadsımamak gerek. Yıllar süren bütçe kısıtlamalarına rağmen hala İngiltere’nin en güçlü vatandaşlar nezdinde en muteber kurumlarından biri NHS. Aşının NHS üzerinden organize ediliyor olması da kamuoyunda müspet bir yargı oluşmasını sağlıyor. Oxford Üniversitesi’nde yapılan bir ankete nazaran, ülkedeki her 10 yetişkinden 8’i aşı olmak istiyor. Dahası NHS’e bağlı kurumların ağı da çok yaygın. Neredeyse her İngiliz’in meskenine 15-16 kilometre aralıkta bir sıhhat hizmet kurumu bulunuyor.
ANKETLER BİLAKİS DÖNDÜ
Aşının başarısı İngiltere kamuoyunda Johnson hükümetine bakışı da değiştirmiş üzere görünüyor. Eylül ayında Muhafazakar Parti, anketlerde ezeli rakibi Emekçi Partisi’nin 29 puan gerisindeydi. Telegraph gazetesinin 1 Mart tarihli haberinde ise Muhafazakarların tabloyu tam bilakis çevirdiği bildirildi. 21-23 Ocak ile 24-26 Şubat aralığında Başbakan Johnson’ı beğenenlerin oranı yüzde 1’den yüzde 10’a yükselirken, Emekçi Partisi başkanı Sör Keir Starmer, yüzde 14’ten 0’a geriledi.
Bunda Brexit’in tesiri de büyük. Muhafazakar Parti AB’den çıkma vaadiyle Aralık 2019’da iktidara geldikten birkaç ay sonra dünyada Covid-19 olayları patlak verdi. Üye ülkelerin pandemiyle ilgili kararları alırken birlik süreçleri nedeniyle nispeten ağır kalması da AB’yi maharetsiz ve hantal bir topluluk olarak karikatürize eden Brexit’çilerin bildirilerini doğrulamış oldu. Öte yandan sekteye uğrayan tedarik zincirleri ve süpermarketlerde bulunamayan ithal mallar üzere, Brexit’in pandemi olmasa çok fazla göze batacak sonuçları da görünmez hale geldi.
Bu noktada Brüksel ile Londra ortasında yaşanan aşı hengamesini da hatırlamakta yarar var. Ocak ayı sonunda aşı üreticisi AstraZeneca, üretim meseleleri nedeniyle planlanan takvimin gerisinde kalınca AB’ye yapacağı 31 milyon dozluk teslimatta kesinti olacağını bildirdi. Bunun üzerine Avrupa Komitesi birlik hudutları içinde üretilen tüm aşıların dışa satımı için özel müsaade evrakı alınması gerektiğini duyurdu. Bu aslında Belçika’da imal edilen ve İngiltere’ye gönderilecek Pfizer/BioNTech aşılarının özel müsaadeye tabi tutulması manasına geliyordu. İngiliz milletvekilleri AB’yi şantaj yapmakla suçlarken, Muhafazakar Parti’den Milletvekili David Jones’un “Bu AB’den ayrılmamızın neden hakikat olduğunu gösteriyor” diyerek Brexit iletisini perçinleyenlerden oldu. Almanya’nın liberal gazetelerinden Die Welt’in AB’nin haline dair “Brexit’in en iyi reklamı” halindeki yorumu da dikkat cazipti.
(Bu gerginliğin öbür tarafında ise Almanya’da çok yaygın olan AstraZeneca aşısı aksiliği bulunuyor. O mevzudaki detayları da aşağıdaki linkte bulunan haberimizde bulabilirsiniz.)
HUDUTLU GEVŞEME BAŞLADI BİLE…
İngiltere halkı ise fecî geçen bir yılın akabinde yavaş yavaş derin nefes almaya başlıyor. Başbakan Johnson’ın açıkladığı dört kademeli yol haritası kapsamında 8 Mart’ta okullar iki aylık ortanın akabinde sıkı testler eşliğinde açıldı. Birtakım üniversite öğrencilerinin pratik dersleri için de yüz yüze eğitim müsaadesi geldi.
Ayrıyeten vatandaşların “kahve ya da piknik” üzere münasebetlerle mesken dışında 6 kişilik ya da 2 hanelik buluşmalar yapmasına onay verildi. Yaşlı bakım meskenlerinde kalan bireylere de kişi başı 1 ziyaretçi olmak üzere ziyaret müsaadesi verildi.
Artık herkes nefesini tuttu ve müsaadelerin sonuçlarını bekliyor. Gelişmeler 4 hafta boyunca izlenecek, işler iyi gitmeye devam ederse yol haritasında ikinci kademeye geçilecek. Bunun için de maksat tarih 12 Nisan.
{sitename}