ABD’nin 20 yıl sonra Afganistan’dan çekilmesiyle ülkede denetimi ele geçiren Taliban, tekrar dünya gündeminde. Taliban’ın önder takımının dışında binlerce eli silahlı adamı bulunuyor. Birden fazla çocuk yaşta katıldığı Taliban’da ömürlerinin yarısını dağlardan geçirmiş. En büyük motivasyon kaynakları ABD düşmanlığı. Taliban kendisini idaresi devralacak bir örgütlenme olarak görüyor. Kendilerinden Afganistan İslami Buyrukluğu diye kelam ediyorlar. Lakin Taliban’ın ne vakit ne yapacağı aşikâr olmayan kümesi olarak görünen en alt seviyede ise eğitimsiz, birden fazla okuma-yazma bilmeyen silahlı gençler var. Taliban’a katılanların bir kısmı ise Pakistan’daki medreselerde eğitim almış, ortalarında çok az sayıda üniversite mezunu bulunuyor.
ÇOĞUNLUK PEŞTUN
Afganistan’ın resmi lisanlarından biri olan Peştucada ‘talebeler’ manasına gelen Taliban’ın savaşçılarının birçok da Peştunlardan oluşuyor. Taliban’a katılanların büyük çoğunluğu Pakistan’da medrese ve silahlı eğitim aldıktan sonra Afganistan’a dönerek, ABD ve NATO güçlerine karşı savaşmaya başlamış. Üst kademedeki Taliban mensuplarının birden fazla medreselerde dini eğitim almış, az sayıdaki kişi ise üniversite okumuş. Alt kademesindeki eli silahlı adamlarının birden fazla ise kırsal kesitten Taliban’a katılmış. Taliban’a en büyük dayanak kırsal kısımdan gelirken, çok muhafazakâr kıymetleri de tekrar kırsal kesimde daha çok benimseniyor. Taliban’da hâkim lisan Peştuca olsa da Farsça, Arapça, İngilizce az da olsa Türkçe bilenler de var.
EN TEHLİKELİ KÜME
Taliban’ın alt kademesindeki eli silahlı adamların birden fazla okuma-yazma bilmiyor. Bu alt katmandaki savaşçılar, ‘tahmin edilemeyen’ , yani ne vakit ne yapacakları muhakkak olmayan küme olarak görülüyor. Kendilerine karşı gelen, Taliban kurallarına uymayanlara şiddet uygulayan, sorgusuz infazlar yapan, gerekçesiz alıkoyma, adam kaçırma üzere olaylara karışan bu küme, Taliban’dan olmayan Afganlara dehşet salmış durumda. Taliban’dan para yahut maaş almıyorlar, elbise, ayakkabı üzere muhtaçlıkları bile aileleri tarafından karşılanıyor. Taliban, bu şahıslara silah ve mühimmat veriyor. Hastalanmaları yahut çatışmalarda yaralanmaları durumunda tedavi masraflarını Taliban karşılıyor. Şeriatçı Taliban içinde yükselmenin birinci kurallarından biri ise dine bağlılık.
TIRAŞ, MÜZİK YASAK
Taliban artık kent giriş-çıkışlarındaki denetim noktalarında, kent merkezlerinde, devlet kurumlarının korunmasında vazife alıyor. Taliban’ın devleti yönetmeye başlamasıyla bu silahlı kümenin, ordu ve polis gücünde vazife alacağı konuşuluyor. Sakal kesmenin yasak, müzik dinlemenin haram olduğu Taliban’da dar kesim elbiseler giymeye, sigara içmeye, nikâhsız bayanlarla bir ortada bulunmaya da kati olarak müsaade verilmiyor.
ORTAK PAYDALARI ABD DÜŞMANLIĞI
Abdülmetin Abdulresul (31): Evli ve 4 çocuk babası. Hukuk ve tıp okumuş. Eğitimini tamamladıktan sonra Taliban’a katılmış, artık ise başşehir Kabil girişindeki denetim noktalarının sorumlusu olarak vazife yapıyor. 6 yıldır Taliban’ın silahlı kanadında; “Kâfirler ülkemizi işgal edip, namusumuza, dinimize saldırdı. Afganlara zulüm etti. Elime silah alarak savaşmaya başladım. Bugün zafer mücahitlerin oldu. Yeni devlette hiçbir beklentim yok, maaş almıyorum. En büyük maaşı Allah yolunda savaşarak alıyorum” diyor.
Husame Hacı Fazıl Muhammed (22): Taliban’a 6 yıl evvel katılmış, medrese eğitimi alırken yarıda bırakarak eline silah almış. Taliban’da yasak olmasına karşın lisan altına koyularak emilen maraş otu gibisi bitki kullanıyor. “Bizde sigara içmek yasak, fakat bu bitki. Bunu da kullanmamız istenmiyor, bu da yasak, rahatlamak için kullanıyorum. Birçok mücahit bunu kullanıyor” diyor.
Lütfirahman Abdullatif (30): Medrese eğitimi alırken 17 yaşında Taliban’a katılmış. Kısa vadeli bir eğitimin akabinde eline silah alıp çatışmalarda yer almış. Artık Kabil’de denetim noktalarında ağır makinalı silahla araçları durdurup, kimlik denetimli yapıyor. “Toprağımızı işgal ettiler, insanlarımızı öldürdüler. Bizi dinimizden uzaklaştırdılar. Savaş mücahitlerin zaferiyle son buldu” sözlerini kullanıyor.
Kudrettullah Amanallah (33): Evlendikten kısa bir mühlet sonra Amerikan askerleri köylerini basmış. Tezine nazaran, birtakım şahısları gözaltına alıp azap yapmış. Amerikalılar köyden ayrıldıktan sonra ise gidip Taliban’a katılmış. “İşgal altındaki toprağımızda Amerika’nın zulmüne uğradık. Savaşmak için gidip Taliban’a katıldım, 6 yıldır dağlarda kâfirlere karşı savaştım. Kabil, benim için, birçok mücahit için ‘cennet kapısıydı’. Allah bana Kabil’i kâfirlerin elinde aldığımızı görmeyi nasip etti” diyerek, Taliban’a katılma münasebetini anlatıyor.
Sana Abdullah Abdülkabir (22): Pakistan’daki medreselerde eğitim almış. Afganistan’a geçerek, Taliban’ın askeri kanadında vazife almaya başlamış. “Nasıl yaşıyorsunuz? Yemeklerinizi nasıl yapıyorsunuz” üzere sorulara, “Günlerce kuru ekmek bile bulamadığımız oldu. Yaşadığımız sürece yemeğin bir manası yok. Dağlarda, ağaç altlarında, mağaralarda bazen de bizi seven ailelerin konuk ettiği meskenlerde kaldık. Artık artık kendi konutumuzda kalabileceğiz” diyor.
Hürriyet
