Doğu Afrika’nın ekonomik ve askeri olarak en güçlü ülkelerinden Etiyopya, siyasi ve etnik kümeler ortasındaki ayrışmanın büyümesiyle iç savaş riskiyle karşı karşıya kaldı.
Ülkenin kuzeyindeki Tigray eyaletini yöneten Tigray Halk Kurtuluş Cephesine (TPLF) karşı geçen hafta başlatılan askeri operasyon, küçük çaplı seçkin bir kümesi idareden uzaklaştırma gayesi taşısa da bu küme, ülkede komünist Derg idaresinin yıkılmasından sonra kurulan rejimin en güçlü kanadı.
Etiyopya’da 2015 ve sonrasında sokaklara dökülen ve ülke nüfusunun birçoklarını oluşturan Oromo ve Amharaların takviyesini alarak 2018’de başbakanlık koltuğuna oturan Abiy Ahmed’den sonra protesto şovları son bulsa da ülke, bu sefer de yeni etnik çatışma sarmalına girdi.
Son 2 yıldır çabucak hemen tüm eyaletlerin hudut çizgilerinde farklı etnik kümeler ortasında çatışmalar yaşanırken, şimdiye dek yüz binlerce kişi yerinden edildi.
Ülkedeki tüm bu kaos ve güvenlik sıkıntısının sorumlusu olmakla suçlanan TPLF, askeri gücü ve mali kaynaklarının kâfi olduğunu savunarak federal güçlere teslim olmayacağını ilan etti.
Etiyopya Anayasası’nın 39. unsuru uyarınca, barışçıl yollarla ülkeden ayrılma ve bağımsızlığını ilan etme hakkı dahi olan Tigray idaresi, federal hükümetle bağları koparması nedeniyle artık çatışmaktan öbür hiçbir yolun kalmadığının farkında.
Uzmanlar, 250 bin kişilik orduya, çağdaş teçhizatlara ve önemli sermayeye sahip TPLF güçleri ve ulusal ordu ortasındaki çatışmaların uzayabileceğini ve bu arbedenin ülke sathına yayılarak Afrika Boynuzu’nda istikrarsızlığa yol açabileceğini düşünüyor.
TPLF, YENİ SİYASİ PARTİYE KATILMADI
Etiyopya’da 28 yıl iktidarda kalan sol görüşlü Etiyopya Halkları Devrimci Demokratik Cephesi (EPRDF) koalisyonunun Aralık 2019’da lağvedilmesinin akabinde 8 bölgesel partinin birleşmesiyle kurulan ulusal Refah Partisi (PP), TPLF ve Abiy Ahmed hükümeti ortasındaki arbedenin birinci ayyuka çıktığı yer oldu.
2012’de hayatını kaybeden Meles Zenawi’nin başbakanlığı periyodunda bu koalisyonda başkan olan TPLF, birleşmeyi yasa dışı niteleyerek yeni partiye katılmadı.
Ahmed’in Nobel Barış Mükafatı almasını sağlayan Tigray’ın hududunda yer alan Eritre’yle yaptığı barışa da karşı çıkan TPLF, hükümetin ülke çıkarlarını tehlikeye attığını ileri sürdü.
HÜKÜMETİ YASA DIŞI İLAN ETTİLER
Ülke genelinde yolsuzluk ve vazifesi berbata kullanmak üzere suçlamalarla çok sayıda Tigraylı bürokrat, siyasetçi ve iş adamının mahpusa atılması tansiyonu artıran öteki öge oldu.
Son olarak, Addis Ababa hükümeti yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınını mazeret ederek, Ağustos 2020’de planlanan genel seçimleri erteledi.
TPLF, hükümetin seçimleri erteleme kararına uymayarak eylülde mahallî idare seçimlerini yaptı ve kazandı. Seçimlerin akabinde ulusal meclis, mahallî yönetimle tüm bağların koparıldığını duyurdu.
TPLF, hiçbir seçim olmadan iş başına geçen yeni Refah Partisi ve hükümetin anayasaya muhalif biçimde iktidarda olduğunu savunuyor.
3 KASIM’DA KUZEY KOMUTANLIĞINA TAARRUZ
Abiy Ahmed, 4 Kasım’da gece yarısında ulusal televizyona çıkarak Tigray idaresine karşı operasyon buyruğu verdiğini duyurarak, kararın 3 Kasım akşamı TPLF güçlerinin Kuzey Komutanlığına saldırması sonrası alındığını söyledi.
Ulusal ordu birliklerine saldıran ve savaş açan TPLF’yi “cunta” olarak isimlendiren Ahmed, daha sonraki günlerde “cunta silahsızlandırılana, yasal bir idare kurulana ve hatalılar cezalandırılana kadar” operasyonun devam edeceğini söyledi. Ahmed, Afrika Birliği üzere memleketler arası örgütlerin diyalog davetlerini ise reddetti.
Etiyopya, Tigray eyaletinde 6 ay müddetle inanılmaz hal (OHAL) ilan etti, OHAL’i yönetecek özel komutanlık da kurdu.
Tüm irtibat sınırlarının kesildiği bölgede basın mensupları ve insani yardım kuruluşları gelişmeleri eyalet sonundan takip etmeye çalışıyor. Sudan tarafına sivil göçlerinin yaşandığı aktarılırken, her iki taraftan da çok sayıda asker ve sivilin öldüğü biliniyor.
“MISIR, ETİYOPYA’YI DAHA FAZLA ZAYIFLATMA YOLUNU SEÇEBİLİR”
Kenya’daki Birleşik Devletler Milletlerarası Üniversitesinden Doç. Dr. Aleksi Ylönen, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, çatışmanın öteki eyaletlere yayılmasından korkulduğunu ve Amhara milislerinin ulusal ordunun yanında başat rol oynamasının Tigray-Amhara gerginliği nedeniyle tehlikeyi daha da büyütebileceğini söyledi.
Ylönen, “Eğer hükümet operasyonu kısa müddette bitirebilirse, TPLF’i yok etme fırsatını elde edecek. Bu, Abiy Ahmed hükümetinin Eritre hükümetiyle daha fazla yakınlaşmasına ve hudut sınırındaki projelerini basitçe hayata geçirmesine imkan verecek.” dedi.
Savaşın uzaması durumunda çatışmanın bilhassa Oromiya eyaletine sıçrama ihtimali olduğunu kaydeden Ylönen, “Bu çatışma Sudan, Eritre, Güney Sudan ve Kenya’da istikrarsızlığa yol açabilir. Hatta bu durumda Mısır üzere birtakım dış güçler Etiyopya hükümetini daha fazla zayıflatma yolunu seçebilir.” sözünü kullandı.
TPLF’in Abiy Ahmed’in vazifeye gelmesiyle şiddetli formda marjinalleşmeye başladığının altını çizen Ylönen, bu duruma TPLF’in iktidar koalisyonundan ayrılmasının yol açtığını vurguladı.
Ylönen, eyaletle tüm bağların ve mali yardımların kesilmesinin çatışma öncesinde bardağı taşıran son damla olduğunu belirtti.
“ORDU İÇİN BİR TEST”
Operasyondan aylar evvel bölgede çatışma ihtimaline dikkatleri çeken Milletlerarası Kriz Kümesi (ICG) ise yayınladığı son raporunda, operasyonun ulusal ordunun bütünlüğü için bir “test” olduğunu ve yaklaşık 250 bin kişilik askeri güce sahip Tigray’ın çatışmayı uzun müddet sürdürebilme kapasitesine sahip olduğuna işaret etti.
Akına uğrayan Kuzey Komutanlığının ülkedeki ordu gücünün yarısından fazlasını içinde barındırdığına işaret eden ICG, savaşın getireceği ağır sonuçlardan dolayı her iki tarafın da geç olmadan çatışmayı durdurması gerektiğine değindi.
ICG, tarafların savaş hazırlığına 4 Kasım öncesinde başladığını ve çatışmanın probleme kalıcı bir tahlil yolu getiremeyeceğini belirtti.
Yaklaşık 110 milyon nüfusa sahip ülkede, nüfusun yüzde 35’ini Oromolar, yüzde 27’sini Amharalar, yüzde 6’sını Tigraylar oluşturuyor.
Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti’nin idari yapısı etnik kökenlere nazaran şekillendirilmiş 10 eyaletten, ayrıyeten Addis Ababa ve Dire Dawa üzere iki özel kent idaresinden oluşuyor.
{sitename}
