İran, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Mutabakatı (NPT) kapsamında 2016’dan bu yana istekli olarak uyguladığı ve Milletlerarası Atom Gücü Ajansı (UAEA) müfettişlerine özel kontrol müsaadeleri verdiği Ek Protokol’den ayrıldı.
İran devlet televizyonuna nazaran, İran’ın Birleşmiş Milletler (BM) Viyana Ofisi Daimi Temsilcisi Büyükelçi Kazım Garibabadi, “Yaptırımların Kaldırılması için Stratejik Hareket Planı yasası kapsamında UAEA’ya verilen tüm ek kontroller askıya alındı.” dedi.
Garibabadi, “Bundan sonra Güvenlik Kontrol Muahedesi’nin ötesinde rastgele bir yükümlülük yok. Nükleer tesislere de gerekli talimatlar verildi.” tabirlerini kullandı.
Tahran idaresi, Ek Protokol uyarınca, UAEA müfettişlerinin nükleer tesislerini istedikleri vakit ansızın denetlemelerine müsaade vermişti.
İRAN’DA ONAYLANAN “NÜKLEER YASA”
Muhafazakarların çoğunlukta olduğu İran Meclisi, nükleer bilimci Muhsin Fahrizade’nin 27 Kasım 2020’de öldürülmesinden kısa mühlet sonra nükleer faaliyetleri hızlandırmayı hedefleyen “Yaptırımların Kaldırılması ve İran Ulusunun Çıkarlarının Korunması için Stratejik Aksiyon Planı” yasasını 1 Aralık’ta çıkarmıştı.
İran Atom Gücü Kurumunun uranyumu en az yüzde 20 zenginleştirmeye başlamasını ve düşük seviyeli zenginleştirilmiş uranyum stoklarını artırmasını mecburî kılan yasa, nükleer mutabakatın taraflarının iki ay içinde Tahran’ın bankacılık alakalarını ve petrol ihracatını olağana döndürecek adımlar atmaması halinde, İran’ın NPT kapsamında 2016’dan bu yana istekli olarak uyguladığı Ek Protokol’den ayrılmasını gerektiriyordu.
UAEA Lideri Rafael Grossi, 21 Şubat’taki Tahran ziyaretinde yaptığı görüşmeler sonucunda süreksiz teknik uzlaşı sağlandığını, bu kapsamda 3 ay daha UAEA’nın temel doğrulama ve izleme faaliyetlerinin “sınırsız” süreceğini tabir etmişti.
İran Atom Gücü Kurumu ise mevzuyla ilgili açıklamasında, Güvenlik Kontrolü Mutabakatı dışında UAEA’ya öbür bir denetleme imkanı tanınmayacağını söz ederek, sırf 3 ay müddetle birtakım nükleer faaliyetlerinin kaydedileceğini fakat belirtilen mühlet içinde yaptırımların kaldırılmaması halinde kayıtların UAEA’ya verilmeyeceğini belirtmişti.
İran Meclisi de hükümet ile UAEA ortasında varılan uzlaşmanın çıkarılan yasaya karşıt olduğunu belirterek, Cumhurbaşkanı Hasan Manevî ve UAEA ile varılan uzlaşmada yer alan öteki yetkilileri Yargı Erki’ne şikayet etmişti.
Mecliste çıkarılan kelam konusu maddede, maddeyi uygulamayan yetkililer hakkında mahpus cezalarına varan cezai müeyyideler öngörülen hususlara de yer verilmişti.
{sitename}
