Hazırsanız uçuşa başlayabiliriz. Mayıs ayında Spacex’in Nasa iştirakindeki birinci uzay misyonu, mavi gökyüzünden öteye gerçekleştirilecek seyahatler konusunda bir ön gösterimdi. Lakin bilirsiniz her seyahatin bir de bavulu vardır. Pekala, uzayda ne giyeceğiz?
Ay, Mars ya da galakside rastgele farklı bir yer. Oradayken ne giyip, ne giymeyeceğimiz en az nasıl gideceğimiz ve gittiğimizde ne yapacağımız soruları üzere yıllardır gündemimizde. İkonik Fransız dizayncılar Pierre Cardin ve Paco Rabanne 60’lı yıllarda etkilendikleri fütürizm akımında buna değindi. Yıllar içinde gökyüzünün ötesinden ilham alan birçok moda dizayncısı daha oldu elbette, fakat hepsi de o siyah boşluktaki hayatı ayaklarımızın yere bastığı yeryüzündeki hayata adapte etti. Yıllar boyunca vizyonu meşgul eden sinemalar de içimizdeki kaçış dileğini ateşledi. Yıldızlar ortası seyahatten, seçilmiş insanları farklı gezegenlere taşıyarak koloniler kurmayı amaçlayan sinemalara, çoktan Ay’da yerleşmeye başladığımız ve bu sefer de oradaki beşerler ortasında çatışmaların yaşandığını gördüğümüz öyküler izledik. NASA bir yıl evvel Memleketler arası Uzay İstasyonu’na gerçek gerçekleşecek birinci seyahatler konusunda 2020’yi gösteriyordu. Hayallerimiz tahminen, “Yaz tatilinde neredesin?” sorusuna “Uzay’da” cevabını vermekti. Şimdilik biraz daha bekliyoruz, lakin çok değil.
London Design Museum, “Mars’a Taşınmak” başlıklı bir stant gerçekleştirdi. Küratörü Justin McGuirk “70’lerden beri Mars’a iniyoruz, lakin artık insanların tasarım açısından oradaki hayatı nasıl ele alacağını konuşmamız gerekiyordu” diyor.
Amerika Birleşik Devletleri geçtiğimiz ay 1960’lı yılları tekrar yaşamaya başladı. Evvel periyodun sivil haklar hareketlerini anımsatan ayaklanmalara tanıklık ettik, ülke uçtan uca ayaklanmalar yaşarken tüm dünya tıpkı anda nefesini tutmuş bir biçimde Birleşik Devletler topraklarından uzaya hakikat başlayacak bir seyahat için ekran başındaydı.
Pekala bu seyahatin ehemmiyeti neydi? Aslında nedenlerden biri bizi pek ilgilendirmiyor. Çünkü zati Ay’a ve Memleketler arası Uzay İstasyonu’na hakikat yapılan seyahatlerin sayısı bugün hayli fazla, lakin Birleşik Devletler topraklarından, geçtiğimiz 10 sene boyunca hiç fırlatma yapılmamıştı, bu haklı gurur o ülkedeki vatandaşlar için bir böbürlenme sebebi olabilir, lakin gelelim insanlık için değerine. Elon Musk, son vakitlerde Grimes ile dünyaya getirdikleri çocukları X Æ A-Xii, ile gündemdeydi. Fakat tıpkı vakitte sahibi olduğu Space X, yani bir özel şirket birinci kere uzaya insan gönderdi. Robert Behnken ve Douglas Hurley bu erdeme nail olan birinci insanlardan ve astronotlardan. Musk ve Space X’in hayatımıza girişi özel uzay seyahatlerinin da start alacağının sinyalini veriyor. İnternetteki spekülasyonların başında 2030’da Mars’ta kolonilerin kurulacağı geliyor. Geceliği 35 bin dolardan başlayan fiyatlarla gemilerde kendinize yer bularak seyahate başlayabilirsiniz. Burada seçim sizin. Bir gün içinde 10’dan fazla Güneş’in doğuşunu ve batışını seyretmek mi değerli, yoksa siz buradan çok uzaklarda gününüzü gün ederken geride bıraktıklarınızın yaşlandığını görmek mi? Yoksa bu da yalnızca sinemalarda gösterilen bir hayal ürünü mü?
YENİ TAHLILLER
“Mars’ta yeryüzündeki alışık olduğumuz yaklaşımdan uzaklaşmalıyız. Dünyadaki kaynakları tükettik, Uzay’a gittiğimizde kaynakların yine kullanılabilmesi üzerine çalışmamız gerekiyor” diyor Londralı dizayncı Christopher Raeburn.
HAYALLER VE GERÇEKLER
Pekala, gerçekte neler oluyor? İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’ne bağlı Astronomi ve Uzay Bilimleri bölümünden astronom Burçin Şahit Öztürk şöyle diyor: “Mars’a ne vakit ve nasıl gidileceği, orada ömür kolonilerinin nasıl oluşturulacağı ile ilgili birtakım tarihler bu projelerde verildi. Projelerdeki tarihlerin hepsi plan basamağında. O yüzden kesin olarak Mars’a aşikâr tarihte seyahat edilecek halinde kesin bir çıkarım yapmak yanlışsız olmayabilir.”
Matt Damon başrolünde olduğu ‘The Martian’da tek başına kızıl gezegende var olmaya çalışıyordu üstelik bir serası dahi vardı. Brad Pitt, ‘Ad Astra’da gözyaşı sahnesiyle yerçekimi ve fizik kanunlarına karşı gelirken uzaydaki muhtemel bir ömürde, mesela Ay’da, yeryüzünde olduğu üzere beşerler ve toplumlar ortasında uyuşmazlıkların var olabileceğini gösterdi. İnsan her yerde insan…
Burçin Tanık’a nazaran günümüzde hakikaten de kullanılan uzay sondaları, uzay yüzey araçları, astronot kıyafetleri ve irtibat uyduları üzere araçlar sinemalarda karşımıza çıkıyor. Yani izlediklerimizde gerçeklik hissesi var. “Fakat kimi sinemalarda uzay sahneleri gerçeği yansıtmamaktadır. Örneğin ışık suratına ulaşan ve galaksiler ortası seyahat yapan uzay mekikleri, insanları gemilerden gezegene ışınlayan aletler, birbirine çok yakın (fizik kanunlarının ihmal edildiği) gezegen pozisyonları, saniyeler içinde yıldız sistemlerini yok eden aygıtlar üzere gerçeğe ters sahneler de var. Lakin bu tür sahneler sinemaları ilgi alımlı kılıyor ve izleyicilere keyif veriyor.” Yani Interstellar’da olduğu üzere galaksiler ortasında bir seyahate çıkmak istiyorsanız bu bir hayal. İnsanları kitleler halinde Dünya’dan Mars’a taşımak ve maliyeti açısından orada koloni kurmak kısa vadede güç olsa da uzun periyotta neden olmasın?
TATİL BAVULU
Kendisiyle birebir ismi taşıyan markasını inovatif ve dünyaya karşı sorumlu olarak tanımlayan İngiliz dizayncı Christopher Raeburn 2020 İlkbahar/ Yaz koleksiyonuna ‘Yeni Ufuklar’ başlığını vererek Mars’taki hayatı kendine temel alarak kıyafetleri hazırlamış. NASA tarafından kullanılan malzemelerin fazlalıklarını alarak hem geri dönüştürme hem de ileri dönüştürme tekniğini kullanarak kıyafetleri tasarlayan Raeburn gereçlerin olabildiğince hafif olmasına kıymet göstermiş. Kullanılan kumaşlar ise ısı veren battaniyelerin ve paraşütlerin arta kalanlarından hazırlanmış. Raeburn bunun nedenini şöyle anlatıyor: “Mars’ta yeryüzündeki alışık olduğumuz yaklaşımdan uzaklaşmalıyız. Dünyadaki kaynakları tükettik, uzaya gittiğimizde bunların tekrar kullanılabilmesi üzerine çalışmamız gerekiyor.”
RAEBURN
Pekala, biz şimdiden alüminyum folyo stoku yaparak terzilerin yolunu tutsak mı? “Alüminyum folyo, radyasyonu (morötesi ışınları) geçirmeyen, hafif ve sağlam bir materyaldir. Bundan ötürü uzay kıyafetleri imalinde alüminyum folyodan yapılmış katmanlar kullanılmaktadır. Mars’ta giyilecek kıyafetler insanın hayati işlevlerini canlı tutacak formda olmalıdır. Bu kıyafetleri oluşturmak için en güzel örnek şu an için kullanılan astronot kıyafetleridir. Mars’taki ömür şartlarına nazaran bunlar düzenlenebilir” diyor Burçin Şahit. Nasıl göründüğümüzün kıymetini yitirdiği, “body shaming” üzere çağdışı konuşmaların ortadan kalkacağı manasına geliyor bu. Uzaya gitmeden evvel bile insan ister istemez üstünde bulunduğu topraklarda var olan kodları düşünüyor tabi.
“The Passengers”i izlediyseniz Jennifer Lawrence ve Chris Pratt’ın vakit ve yerde hudut tanımayan flörtleşmelerini ve dünyadaki hayattan farksız bir biçimde spor yaptıklarını, yüzdüklerini, o birinci “date”e çıktıklarını da görmüşsünüzdür. Hayal kurmak için sinemalara baksak bile gerçekler de bundan farksız aslında. Uzay istasyonlarında kalan astronotların günlük ömürde giydikleri spor kıyafetlerini (tişört, şort, spor ayakkabı vb.) uzay istasyonunda da giydiklerini görüyoruz. Lakin içten içe illa bir bilim-kurgu dokunuşunun olmasını istiyoruz ya işte… “Sağlık durumunu her an tahlil eden kıyafetler, kendini tamir eden ve kendinden renk değişimi gerçekleştiren giysiler, ayakkabılar. İnsanların görüş açısını genişleten ve bağlantıda kullanılabilecek akıllı gözlükler üzere ürünler kullanılabilir” diyor Burçin Şahit. Ermenegildo Zegna, Ralph Lauren, Michael Kors, Nike ve Apple üzere markalar aslında bu bilgileri kullanarak çoktan dönem koleksiyonlarını hazırlamaya başladı. Evet, anlayacağınız geriye tek bir şey kalıyor. Tek taraf bilet.
Yazı: Aykun Taşdöner
ELLE Temmuz – Ağustos 2020 sayısından alınmıştır.
Elle
